درنگی بر ترانه‌ی گیلکیِ «الؤن» استاد شمس لنگرودی از داوود خانی‌خلیفه‌محله

کلیپ‌ترانه‌ی گیلکیِ «الؤن» استاد شمس لنگرودی در آپارات

یک‌دو‌چند شماره‌ی نخست از «گیله‌وا» را اگر بخوانید، چند دوبیتیِ گیلکی از استاد شمس لنگرودی درآن دیده می‌شود و دیگر هیچ اثر گیلکی ازو...

آن‌گونه که خودِ استاد، تابستان سال ۹۸ در پاسداشت احمد خویشتن‌دار لنگرودی در سالن ارشاد اسلامی لنگرود اعلام کردند، می‌شد فهمید که شمس سال‌هاست زبان مادری‌سرایی‌اش را بر رف اتاق پدری‌اش گذاشته است تا اینکه، اکنون با ترانه‌ی رشک‌آمیز«الؤن»ش، «شمسی» شدند در آسمان زبان مادری‌.

البته در این اثر ماندگار استاد که در پایان به دکلمه‌خوانیِ یک دوبیتی نیز روی ‌آورده است، از منظر یکدستی زبان مادری، ، سه ایراد «فارسی‌سرایی» برآن وارد است:

هرچند کاربرد واژگان فارسی و غیرگیلکی در زبان گیلکی، به هزار‌و‌یک علت مردود نبوده و درجاهایی بر آن تأکید می‌ورزند؛ با این همه، ظرافت این زبان آن چنان است که پاره‌ای از واژگان غیرخودی را به‌هیچ روی برنمی‌تابد؛ ازآن‌جمله، کاربرد کلمه‌ی فارسیِ «برای» به‌جای «واسه»؛ «واسی»؛ «ویسین»؛ «رِه»...

این را ازآن سبب نوشته‌ام که در قسمت پایانی کلیپ، شاعر نام‌آور لنگرودی، دوبیتیِ بسیار زیبایی را می‌خوانند: 

اگه سـروَ موسؤن مَه اِ بکــــأشتن                  

برایِ سوتن و وأرجِــئن بدأشتن

بخؤردن، چؤم بزأن، بؤتن، بخوتن                 

می‌سایه‌جیر ویریسأن مَه فتأشتن

که کاش مصراعِ دوم، این‌گونه سروده می‌شد:  

سوتن و وأرجِئنَ واسِه بدأشتن

در خودِ ترانه، جایی می‌گویند: «از مو» چی خئنَن 

که باید به‌جای «از مو»، «می‌جی»  می‌گفت و در جایی دیگر که می‌سرایند: «چره تشکأنَ دونیا وا نبونه؟» بهتر بود می‌سرود: دونیا ‌تشکؤن. و لابد این‌گونه اصلاح می‌شد:

«چِه دونیا اخم‌و‌تشکؤن وا نبونه؟»

در پایان باید بگویم لذتی که از ترانه‌سرایی گیلکی جناب شمس به‌من دست داده، به‌حدّی است بعدازچندماه، به‌خلق یک غزل گیلکی افتاده‌ام. برای استاد شمس لنگرودی بهترین‌ها را آرزومندم.

شلمان؛ ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ خورشیدی: داوود خانی‌خلیفه‌محله